سازمان بازرسی کل کشور/تاریخچه و شرح وظایف و اختیارات سازمان

سازمان بازرسی کل کشور

سازمان بازرسی کل کشوریکی ازدستگاههای قوه قضائیه است.

باهدف اجرای اصل۱۷۴ قانون اساسی ایران تأسیس شده است.اعمال وفعالیتهای سازمان بازرسی کل کشور زیرنظر رئیس قوه قضائیه میباشد. بازرسیهای پی‌درپی سازمان بازرسی کل کشور ازادارات موجب نهادیه شدن قانون حاکمیت میشود.پیگیری شکایات و رسیدگیها موجب شده که سازمان، نارساییها و اختلالات مقررات اداری را مورد شناسایی و علتیابی نماید.

و دراصلاح کند ودستگاه‌های اداری را درجهت بهبود کارایی وتطبیق با نیازهای گوناگون جامعه یاری دهد.

تاریخچه سازمان بازرسی کل کشور

سازمان بازرسی کل کشور بعد از انقلاب مشروطه و از سال 1308 شمسی تأسیس شد.

در سال 1308، مجلس شورای ملی، هیأتی به نام هیأت تفتیشیه مملکتی را تصویب کرد.و این هیأت در سال 1313 به تفتیش کل مملکتی مبدل شد. پس ازمدتی اداره کل بازرسی کشور تحت نظر وزیر دادگستری ایجاد شد. که به امربازرسی نظام اداری و قضایی میپرداخت. پس ازوقوع انقلاب اسلامی درسال 1357 سازمان بازرسی کل کشور تأسیس شد.

با تصویب قانون اساسی ایران سازمان بازرسی کل کشور به‌صورت نهادی پایدار تثبیت گردید.

ماهیت سازمان بازرسی کل کشور

بازرسی اداری به معنای نظارت برتضمین اجرای درست قوانین ومدیریت وکنترل نظام اداری است.

بازرسی و نظارت بر دستگاه‌های اداری درتأمین اهداف قانون‌گذاری وتضمین حقوق مردم وخواسته‌های حکومت، برقراری امنیت و آزادی درکلیه‌ی سطوح وابعاد مختلف جامعه وحفاظت ازاموال عمومی وبیت‌المال وتحقق نظام اداری سالم و کارآمد میباشد.

هدف ازتشکیل سازمان بازرسی کل کشور نظارت برحسن جریان اموردردستگاه‌های اداری ونظارت براجرای صحیح قوانین میباشد. اصل 174 قانون اساسی مقرر میدارد: «بر اساس حق نظارت قوه قضائیه نسبت به حسن جریان امورواجرای صحیح قوانین دردستگاه‌های اداری، سازمانی به نام سازمان بازرسی کل کشور زیرنظررئیس قوه قضائیه تشکیل میگردد.

حدودو اختیارات و وظایف این سازمان راقانون تعیین میکند».

وظایف و اختیارات سازمان بازرسی کل کشور

براساس ماده2قانون تشکیل سازمان بازرسی کل با آخرین اصلاحات والحاقات مصوب 1393، وظایف سازمان بازرسی کل کشور:

الف- بازرسی و نظارت مستمر

کلیه وزارتخانه‌ها وادارات واموراداری ومالی دادگستری، سازمانها و دستگاههای تابعه قوه قضاییه ونیروهای نظامی و انتظامی ومؤسسات و شرکتهای دولتی و شهرداریها و مؤسسات وابسته به آنها ودفاتراسنادرسمی و مؤسسات عامه المنفع و نهادهای انقلابی وسازمانهایی که تمام یا قسمتی از سرمایه یا سهام آنان متعلق به دولت است. یا دولت به نحوی ازانحاء برآنها نظارت یاکمک مینماید.

و کلیه سازمانهایی که شمول این قانون نسبت به آن‌ها مستلزم ذکرنام آنها است براساس برنامه منظم.

ب- انجام بازرسی های فوق العاده

انجام بازرسیهای فوق العاده حسب الامرمقام معظم رهبری ویا به دستور رئیس قوه قضائیه ویادرخواست رئیس‌جمهور و یا کمیسیون اصل نود قانون اساسی مجلس شورای سلامی ویا بنابه تقاضای وزیر یامسئول دستگاههای اجرائی ذیربط ویاهرموردی که به نظر رئیس سازمان ضروری باشد.

ج-اعلام موارد تخلف و نارسائی ها و سوء جریانات اداری و مالی

اعلام موارد تخلف ونارسائی‌ها وسوءِ جریانات اداری و مالی درخصوص وزارتخانه‌ها و نهادهای انقلاب اسلامی وبنیادها به رئیس جمهورو درخصوص مؤسسات وشرکتهای دولتی و وابسته به دولت به وزیرذیربط ودرمورد شهرداریها ومؤسسات وابسته به وزیرکشور و درخصوص مؤسسات غیردولتی کمک بگیرازدولت به وزیرذیربط ودر خصوص سوء جریانات اداری ومالی مراجع قضایی وواحدهای تابعه دادگستری به رئیس قوه قضائیه ودرموارد ارجاعی کمیسیون اصل نودقانون اساسی نتیجه بازرسی به آن کمیسیون اعلام خواهدشد.

د-در مواردی که گزارش بازرسی متضمن اعلام وقوع جرمی است

درمواردی که گزارش بازرسی متضمن اعلام وقوع جرمی است، چنانچه جرم دارای حیثیت عمومی باشد.

رئیس سازمان یا مقامات مأذون ازطرف وی یک نسخه ازگزارش رابا دلایل ومدارک مربوط برای تعقیب ومجازات مرتکب به مرجع صالح قضایی ارسال وموضوع راتاحصول نتیجه نهائی پیگیری نمایند. ودرمورد تخلفات اداری، انضباطی وانتظامی مستقیماً مراتب رابه مراجع ذیربط منعکس نموده وپیگیری لازم شود.

مراجع رسیدگی‌کننده مکلفند وقت رسیدگی وجهت حضور را به اطلاع سازمان بازرسی کل کشور برسانند.

ﻫ – مواردی که گزارش بازرسی متضمن اعلام تخلف اداری مدیران کل ادارات ومقامات بالاترتاسطح وزرا وهمطراز آنها است

درمواردی که گزارش بازرسی متضمن اعلام تخلف اداری مدیران کل ادارات ومقامات بالاترتاسطح وزرا وهمطراز آنان است.که مشمول قانون رسیدگی به تخلفات اداری هستند، سازمان گزارش رابرای رسیدگی به هیأت رسیدگی به تخلفات اداری نهادریاست جمهوری ارسال وتاحصول نتیجه پیگیری میکند.

درخصوص پرونده های مطروحه دررابطه با مقامات فوق، هیأت رسیدگی بدوی وتجدیدنظر مزبور با عضویت یک نفرازقضات منصوب رئیس قوه قضائیه تشکیل میشود. وخارج ازنوبت طبق قانون رسیدگی به تخلفات اداری به موضوع رسیدگی میکند.

رئیس هیأت بایدضمن نظارت برثبت پرونده وتعیین اوقات رسیدگی، مراتب رابه عضوقاضی ونماینده سازمان جهت حضوراعلام نماید.

و- سازمان مجازات

سازمان مجازات درنظارت وبازرسی ازنیروهای نظامی، انتظامی، امنیتی وشرکتهاومؤسسات تابعه ازنیروهای بازنشسته واجد شرایط ومتخصص مراجع مذکور استفاده میکند.

آئین‌نامه اجرائی این بند با پیشنهاد سازمان به تصویب رئیس قوه قضائیه میرسد.

نحوه‌ی بازرسی در سازمان بازرسی کل کشور

• بازرسی مستمر

بازرسی مستمر شیوه‌ی معمول سازمان بازرسی کل کشور است که بیشتر فعالیت‌های سازمان را شامل میشود.

براساس طرح وبرنامه سالانه بابکارگیری مناسب ازامکانات موجودبراساس شناخت کامل ازشرایط واحتیاجات حاکم برکشورومبتنی برپایه‌های علمی است. نظارت و بازرسی بروزارتخانه‌ها، مؤسسات وسازمانهای مندرج درماده 2 قانون تشکیل سازمان بازرسی کل کشور باجهتگیری برنامه‌های عملیاتی طبق خط‌مشی وسیاستهای کلی نظام صورت میگیرد.

• بازرسی فوق‌العاده

بازرسی فوق العاده از انواع خاص بازرسی می باشد.

بازرسی فوق‌العاده براساس دستوروامرمقام رهبری ویادستوررئیس قوه‌ی قضائیه ویا به درخواست رئیس‌جمهور و یا کمیسیون اصل 88 و اصل 90 قانون اساسی مجلس شورای اسلامی صورت میگیرد. همچنین میتواندبه تقاضای وزیر یا مسئول دستگاه اداری ذیربط ویا درهرمورددرصورت تشخیص ضرورت رئیس سازمان صورت گیرد.

درواقع بازرسی فوق‌العاده براساس ضرورت انجام میشود.

• بازرسی موردی

طبق ماده 10 آیین‌نامه اجرایی قانون تشکیل سازمان بازرسی کل ودرپی شکایات واعلامات، رئیس سازمان بازرسی کل کشوردراین خصوص،جهت رسیدگی به موضوع، بازرس وهیأت بازرسی اعزام نماید.

دربازرسی موردی رئیس سازمان میتواند درموردمشخصی امربه بازرسی دهد.